Do you need a guide for chapter 9 – “संकल्प वीर: दशरथ माँझी” ? Get our Bihar Board class 8 Sanskrit chapter 9 solutions today! It guides you to understand the chapter and answer all the questions asked in this chapter.
Bihar Board Class 8 Sanskrit Chapter 9 Solutions
| Subject | Sanskrit |
| Class | 8th |
| Chapter | 9. संकल्प वीर: दशरथ माँझी |
| Board | Bihar Board |
मौखिक
प्रश्न 1. अधोलिखितानां शब्दानाम् उच्चारणं कुरुत
(निम्नलिखित शब्दों का उच्चारण करें):
रिक्तोदरः आपणस्थानम्, इत्यासीत्, प्रायेणार्थव्यवस्थायाः, अट्टान्, निर्मास्यामि, द्वाविंशतिवर्षेषु, असम्भवमपि, सम्मानोपाधिम्।
प्रश्न 2. कृषिकस्य विषये संस्कृतभाषायां द्वे वाक्ये वदत-
उत्तरम्-
- कृषिकाः ग्रामवासिनः भवन्ति ।
- कृषिकाः कृषिकार्यं कुर्वन्ति ।
प्रश्न 3. निम्नलिखितानां शब्दानाम् अर्थं वदत:
अट्टान, कौपीनः, स्वेदः, आपणम्, चलितुम्, कर्षणम्, अयच्छत्
उत्तरम्-
- अट्टान = हाट (बाजार) ।
- कौपीनः = लंगोटी ।
- स्वेदः = पसीना ।
- आपणम् = दुकान ।
- चलितुम् = चलने के लिए ।
- कर्षणम् = जुताई ।
- अयच्छत् = दिया, प्रदान किया।
लिखित
प्रश्न 4. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तरम् एकेन पदेन लिखत :
(क) अस्मिन पाठे संकल्पवीरः कः ?
उत्तरम्- दशरथ माँझी।
(ख) सम्प्रति भारतवर्षे ग्रामीण क्षेत्रे अर्थ व्यवस्थायाः मख्याधार कः?
उत्तरम्- कृषिकार्यम् ।
(ग) ग्रामीण: क्षेत्रे कृषिका: आवश्यक वस्तूनि क्रेतुं कुत्र गच्छन्ति ?
उत्तरम्- अट्टान ।
(घ) दशरथ मांझी कस्मिन् ग्रामे वसति स्म?
उत्तरम्- गहलौरे।
(ङ) राज्य प्रशासनं कस्मै ‘पर्वत पुरुष’ इति सम्मानोपाधिम् अयच्छत् ?
उत्तरम्- दशरथाय।
प्रश्न 5. निम्नलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तरं पूर्णवाक्येन लिखत l
(क) दशरथ मांझी कीदृशः आसीत् ?
उत्तरम्- दशरथ माँझी परिश्रमी दृढ़ संकल्पः च आसीत् ।
(ख) दशरथ माँझी महोदयस्य ग्रामः कुत्र स्थितः आसीत् ?
उत्तरम्- दशरथ माँझी महोदयस्य ग्रामः राजगीर पर्वतमालायाः मध्ये स्थितः आसीत् ।
(ग) कयोः स्थानयोः मध्ये पर्वतस्य संकीर्णः मार्गः बाधा रूपः आसीत् ?
उत्तरम्- गहलौर वजीरगंजयोः मध्ये पर्वतस्य संकीर्णः मार्गः बाधारूप: आसीत्।
(घ) कं प्रति ग्रामीणाः जनाः उपहासं कृतवन्तः ?
उत्तर- दशरथ माँझी महोदयं प्रति ग्रामीणाः जनाः उपहासं कुलवन्तः ।
(ङ) दशरथस्य उदाहरणेन का शिक्षा मिलति ?
उत्तरम्- दशरथस्य उदाहरणेन शिक्षा मिलति यत्-कोपि जन: दृढ़ेन संकल्पेन कठिनं कार्यं कृत्वा यशः लभते ।
(च) कस्याः कष्टं दृष्ट्वा दशरथः संकल्पं कृतवान् ?
उत्तरम्- पत्न्याः कष्टं दृष्ट्वा दशरथ: संकल्पं कृतवान् ।
प्रश्न 6. मञ्जूषायाः उचितपदानि चित्वा वाक्यानि पूरयत
(वजीरगंजे, संकीर्णः, कृषिरेव, दशरथ माँझी, राजगीर पर्वतमालायाः, गहलौर, अल्पीभूतः)
प्रश्नोत्तरम्-
- ग्रामेषु प्रायेणार्थ व्यवस्थायाः आधारः कृषिरेव वर्तते ।।
- तस्य ग्रामस्य आपणस्थानं वजीरगंजे आसीत् ।
- गहलौरात् वजीरगंजस्य मार्गः अल्पीभूतः।
- उभयोः स्थानयोः मध्ये पर्वतस्य संकीर्णः मार्गः बाधारूपः अभवत् ।
- तस्य ग्रामः राजगीर पर्वतमालायाः एकभागे अवर्तत। पंचमी..
- उटज प्रधाने ग्रामे गहलौर नामके कश्चित् कृषि श्रमिक: न्यवसत् ।
- तस्य नाम दशरथ माँझी इत्यासीत् ।
प्रश्न 7. अधोलिखितेषु पदेषु प्रयुक्तां विभक्ति वचनं च लिखत :
पदानि – विभक्तिः – वचनम्
यथा- क्षेत्रेषु – सप्तमी – बहुवचनम्
प्रश्नोत्तरम् :
- ग्रामेषु – सप्तमी – बहुवचनम्
- दुर्बलकायः – प्रथमा – एकवचनम्
- क्षेत्राणाम् – षष्ठी – बहुवचनम्
- तस्मात् – पंचमी – एकवचनम्
- नाम्ना – तृतीया – एकवचनम्
- तस्य – षष्ठी – एकवचनम्
- पर्वतस्य – षष्ठी – एकवचनम्
- तस्मिन् – सप्तमी – एकवचनम्
प्रश्न 8. अधोलिखितानि पदानि आधृत्य वाक्यानि रचयत
(सर्वदा, कृषकः, उभयोः, ग्रामेषु, अतीव)
प्रश्नोत्तरम्-
- सर्वदा – सर्वदा बालकाः पठेयुः।
- कृषकः – कृषक: कृषिकर्म करोति ।
- उभयोः – गंगायाउभयोः तट्योः नगरानि सन्ति ।
- ग्रामेषु – ग्रामेषु कृषिका: वसन्ति ।
- अतीव: – स: अतीव परिश्रमी आसीत् ।
प्रश्न 9. सुमेलनं कुरुत :
| अ | आ |
| (क) जातः | (2) जन् + क्त |
| (ख) दृष्टः | (5) दृश + क्त |
| (ग) नीत्वा | (1) नी + क्त्वा |
| (घ) क्रीत्वा | (6) कृ + क्त्वा |
| (ङ) गत्वा | (4) गम् + क्त्वा |
| (च) दृष्ट्वा | (3) दृश् + क्त्वा |
प्रश्न 10. अधोलिखितानां पदानां सन्धिं सन्धि विच्छेदं वा कुरुत
प्रश्नोत्तरम-
- यदि + अपि = यद्यपि ।
- च + आसीत् = चासीत् ।
- न + आसन = नासन् ।
- रिक्त + उदरः = रिक्तोदरः।
- इति + आसीत् = इत्यासीत् ।
- क: + चित् = कश्चित् ।
प्रश्न 11. वचन-परिवर्तनं कुरुत:।
उत्तरम्- एकवचनम् – बहुवचनम्
- गच्छति । – गच्छन्ति ।
- आगीत – आसन्
- वर्तते – वर्तन्ते.
- अगच्छत् । – अगच्छन्
- करिष्यामि – करिष्यामः
- अकरोत् – अकुर्वन्
- रक्षतु – रक्षन्तु
- भवसि – भवथ
प्रश्न 12. उदाहरणानुसारं अव्यय पदानि चिनुत
प्रश्नोत्तर:
- ग्रामेषु अर्थव्यवस्थायाः आधारः प्रायेण कृषिः वर्तते । = प्रायेण ।
- दशरथः परिश्रमी संकल्पवान च आसीत् । = च।
- शनैः शनैः अस्य श्रमिकस्य परिश्रमः प्रत्यक्षो जातः । = शनैः-शनैः ।
- एतादृशाः कर्मवीराः एव समाजस्य वास्तविकाः सेवकाः । = एव ।
- यात्रिकाः अपि चलितुम् असमर्थाः आसन् । = अपि ।
