Get our free set of solutions for Bihar Board class 8 Sanskrit chapter 2 here. It covers all the question answers from chapter 2 – “संघे शक्तिः” and gives you a solid understanding of the chapter.
Bihar Board Class 8 Sanskrit Chapter 2 Solutions
| Subject | Sanskrit |
| Class | 8th |
| Chapter | 2. संघे शक्तिः |
| Board | Bihar Board |
व्याकरणम्
सन्धिविच्छेद
- सम्पत्तिरर्जिता = सम्पत्तिः + अर्जिता (विसर्ग-सन्धिः)
- त्वामेव = त्वाम् + एव ।
- त्वमेव = त्वम् + एव
- किमपि = किम् + अपि
- कदापि = कदा + अपि (दीर्घ – सन्धिः)
- तथैव = तथा + एव (वृद्धि – सन्धिः )
- विद्याध्ययनस्य = विद्या + अध्ययनस्य (दीर्घ-सन्धिः)
- एवमेव = एवम् + एव
- चिन्तितस्तिष्ठति = चिन्तितः + तिष्ठति (विसर्ग-सन्धिः)
- सर्वेपि = सर्वे + अपि (पूर्वरूप एकादेश)
- कथमपि = कथम् + अपि
- सोपि = सः + अपि (विसर्ग-सन्धिः )
- इयमेव = इयम् + एव
- अपरयोरपि = अपरयोः + अपि (विसर्ग-सन्धिः )
- पुत्रयोरभवत् = पुत्रयोः + अभवत् (विसर्ग-सन्धिः )
- एकैकम् = एक + एकम् (वृद्धि-सन्धिः )
- किञ्च = किम् + च (व्यञ्जन-सन्धिः )
- कश्चित् = कः + चित् (विसर्ग-सन्धिः )
- कोऽपि . = कः + अपि (विसर्ग-सन्धिः )
- अयमुपदेशः = अयम् + उपदेशः
- गृहेऽवर्तन्त = गृहे + अवर्तन्त (पूर्वरूप-सन्धिः ) ।
- पितुश्च = पितुः + च (विसर्ग-सन्धिः )
प्रकृति-प्रत्यय-विभाग
मौखिक
प्रश्न 1. निम्नलिखितानां शब्दानाम् उच्चारणं कुरुत (निम्नलिखित शब्दों का उच्चारण करो):-
उत्तरम्:- कृषिकर्मणा, सम्पत्तिरर्जिता, समाश्रित्य, चिन्तितस्तिष्ठति, शृण्वन्ति, दण्डचतुष्टयम्, एकैकस्मै, सर्वेपि, गृहेऽवर्तन्त
प्रश्न 2. ‘संघे शक्तिः भवति’-इति विषयम् आश्रित्य संस्कृतभाषायां द्वे वाक्ये वदत।
उत्तरम्:-
- एकतां ऋते सफलतां न मिलति ।
- संघे शक्तिः कलियुगे।
प्रश्न 3. निम्नलिखितानां शब्दानाम् अर्थं वदत् : तथैव, विपुलाम्, कदापि, एवमेव, सततम्, एकदा, कथमपि, तदा, किञ्च।
उत्तरम्:- तथैव = उसी प्रकार । विपुलाम् = बहुत । कदापि = कभी भी। एवमेव = इसी प्रकार ही। सततम् = सदैव । एकदा = एक बार । कथमपि = कोई भी। तदा = तब । किञ्च = इसके बाद ।।
लिखित
प्रश्न 4. वाक्यनिर्माणं कुरुत :-
पितरम्, ग्रामः, कृषिकः, करोषि, एकदा, पिता, त्यक्त्वा ।
उत्तरम्:-
- पितरम् = सः पितरम् प्रति अपश्यत् ।
- ग्रामः = पुष्कलो नामः एकः ग्रामः अस्ति।
- कृषिकः = तत्र हरिहर: नाम कृषिक: वसति ।
- करोषि = त्वं किम् करोषि ।
- एकदा = एकदा सः अत्र आगच्छत् ।
- पिता = पिता पुत्रेण सह गच्छति ।।
- त्यक्त्वा = जनाः धनं त्यक्त्वा न सुखी भवेत।
प्रश्न 5. सन्धिविच्छेदं कुरुत :-
तथैव, चिन्तितस्तिष्ठति, सर्वेऽपि, सोपि, सम्पत्तिरर्जिता।
उत्तरम्:-
- तथैव = तथा. + एव ।
- चिन्तितास्तष्ठति = चिन्तितः + तिष्ठति ।
- सर्वेपि = सर्वे + अपि ।
- सोपि = स: + अपि ।
- सम्पत्तिरर्जिता = सम्पत्तिः + अर्जिता।
प्रश्न 6. मञ्जूषातः शब्दं चित्वा रिक्त स्थानानि पूरयत् :-
(संहतिः, गङ्गयाः, चत्वारः, ग्रामे, शृण्वन्ति, कृषिकः)
उत्तरम्:-
- अस्ति गङ्गायाः तीरे पुष्कल नामको ग्रामः ।
- तत्र बहुधनसम्पन्नः हरिहरो नाम कृषिकः ।
- ग्रामे तेन महती प्रतिष्ठा सम्प्राप्ता ।
- तस्य चत्वारः पुत्राः अभवन् ।
- सर्वेऽपि अलसा: न शृण्वन्ति ।।
- संहतिः श्रेयसी पुंसाम् ।
प्रश्न 7. प्रकृति-प्रत्यय-विभागं कुरुत :-
दत्वा, जातः, समाश्रित्य, आहूय, आदिष्टः।
उत्तरम्:-
प्रश्न 8. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तरं पूर्णवाक्येन लिखत
(क) पुष्कलनामको ग्रामः कुत्र अस्ति ?
उत्तरम्:- पुष्कलो नामको ग्राम: गंगायाः तीरे अस्ति ।
(ख) कृषिकर्मणा केन प्रभूता सम्पत्तिरर्जिता?
उत्तरम्:- कृषिकर्मणा हरिहरेन प्रभूता सम्पत्तिरर्जिता ।
(ग) हरिहरस्य कति पुत्राः आसन् ?
उत्तरम्:- हरिहरस्य चत्वारः पुत्राः आसन् ।
(घ) के अति अलसा: आसन् ?
उत्तरम्:- चत्वारो पुत्राः अलसाः आसन् ।
(च) सर्वे पुत्राः सेवया कम् अरोगं कृतवन्तः ?
उत्तरम्:- सर्वे पुत्राः सेवया पितरं अरोगं कृतवन्तः ।
प्रश्न 9. सुमेलनं कुरुत: अ
उत्तरम्:-
(क) – (6)
(ख) – (1)
(ग) – (5)
(घ) – (3)
(ङ) – (4)
(च) – (2)
प्रश्न 10. उदाहरणानुसारम् अव्ययपदानि चिनुत
यथा – सः अद्य पाटलिपुत्रं गच्छति । अद्य
प्रश्नोत्तरं :-
- त्वम् अत्र किं करोषि ? अत्र
- सः कदा गृहं गमिष्यति ? कदा
- शीला करीना वा चित्रं द्रक्ष्यति ? वा
- असत्यं मा वद ।… मा
- शकीलेन साकं सः अगच्छत् । साकं
प्रश्न 11. अधोलिखितानां निर्देशानुसारं रूपाणि लिखत
यथा-मातृ – (द्वितीया-एकवचने) – मातरम्
- पुत्र – (सप्तमी एकवचने) – पुत्रे
- फल – (षष्ठी बहुवचने) – फलानाम् ।
- नदी – (चतुर्थी द्विवचने) – नदीभ्यां।
- लता – (सप्तमौ बहुवचने) – लतासु ।
- युष्मद् – (पंचमी द्विवचने) – युवाभ्याम् ।
प्रश्न 12. अधोलिखित-वाक्यानि घटनाक्रमानुसारं लिखत
- तत्र हरिहरो नाम कृषिकः वर्तते ।
- एकदा हरिहरः रोगग्रस्तः अभवत् ।
- गङ्गायाः तीरे पुष्कलो नामको ग्रामः अस्ति।
- हरिहरस्य चत्वारः पुत्राः आसान् ।
- सर्वे पुत्राः अतीव अलसां: आसन् ।
- हरिहरः पुत्रान् आहूय अवदत् ।
- सर्वे पुत्राः दुष्ट विचारान् अत्यजन् ।
उत्तरम्:-
- गङ्गायाः तीरे पुष्कलो नामको ग्रामः अस्ति ।
- तत्र हरिहरो नाम कृषिकः वर्तते ।
- हरिहरस्य चत्वारः पुत्राः आसन् ।
- सर्वे पुत्राः अतीव अलसाः आसन् ।
- एकदा हरिहरः रोगग्रस्तः अभवत् ।
- हरिहरः पुत्रान् आहूय अवदत् ।
- सर्वे पुत्राः दुष्ट विचारान् अत्यजन् ।
प्रश्न 13. मञ्जूषायाः उचितानि पदानि योजयित्वा वाक्य निर्माणं कुरुत
- सः – गच्छतः
- त्वम् – गच्छामि
- अहम् – गच्छन्ति
- ते – गच्छसि
- वयम् – गृहम्
- तौ – गच्छति
- आवाम – गच्छाम
प्रश्नोत्तरम्
- स: गच्छति ।
- त्वम् गच्छसि।
- अहम् गच्छामि।
- ते गच्छन्ति ।
- वयम् गृहम् गच्छामः।
- यूयम् गच्छथ।
- आवाम् गच्छावः।
