Searching for Bihar Board class 8 Sanskrit chapter 3 solutions? Get our free guide on this chapter here. This page has covered written answers for all the questions asked in chapter 3 – “अस्माकं देश:”.
Bihar Board Class 8 Sanskrit Chapter 3 Solutions
| Subject | Sanskrit |
| Class | 8th |
| Chapter | 3. अस्माकं देश: |
| Board | Bihar Board |
मौखिक
प्रश्न 1. अधोलिखितानां पदानाम् उच्चारणं कुरुत:-
उत्तरम्:- हिमाद्रेश्च, प्राहुः, साहित्यिकम्, आविर्भावः, शिलप्पदिकारम् अविस्मरणीयम्, योऽभिनिवेशः, द्वारिकाकामाख्यादिषु, पुण्यतोयाः, वास्तुशिल्पिनः, ज्योतिर्विद्भिः, चिकित्साशास्त्रम्, अन्तरिक्षक्षेत्रेऽपि, अग्रगण्येषु ।
प्रश्न 2. निम्नलिखितानां पदानाम् अर्थं वदत :-
उत्तरम्:- अस्माकम् = हमारे । प्राचीनकालात् = प्राचीन काल से । समृद्धिः = उन्नति । वेदानाम् = वेदों का । आध्यात्मिकम् = आध्यात्मिक । वर्धितवन्तः = बढ़ा रहा है। अविस्मरणीयम् = नहीं भूलाने योग्य । इदानीम् = इस समय । अभिनिवेशः = लगाव (प्रेम) । गन्तुमिच्छति = जाना चाहता है। पुण्यतोयाः = पवित्र जल वाली । मन्यन्ते = मानी जाती हैं। पूजनीयत्वात् – पूजनीय होने के कारण। प्रदूषणम् = गन्दगी। आकाशपिण्डानि = आकाशीय पिण्डों को । ज्योतिर्विद्भिः = ज्योतिषियों के द्वारा । अन्यदेशेष्वपि = अन्य देशों में भी । तिरोहितम् = ह्रास । स्थितप्रज्ञः = स्थिर बुद्धि वाला (सुख-दु:ख में समान रहने वाला) । सार्वत्रिकः = सब प्रकार से। संचार साधनानि = संचार के साधन (दूरसंचार, यातायात के साधन)। जन जागरणम् = लोगों का जागरूक होना । सर्वशिक्षाभियानम् = सर्व शिक्षा अभियान । सर्वथापि = सभी प्रकार से । गणनीयः = गिनने योग्य।
प्रश्न 3. भारतवर्षस्य विषये दश वाक्यानि स्व मातृभाषायां वदत् ।
(भारत देश पर दस वाक्य में अपनी मातृभाषा (हिन्दी) में लिखें।)
उत्तरम्:- हमारा भारत महान है। इस देश का इतिहास गौरवपूर्ण है। यहाँ हिन्दू-मुस्लिम, सिख ईसाई सभी लोग प्रेम से रहते हैं। यह कृषि-प्रधान देश है।भारत की भाषा हिन्दा । यहाँ गंगा-यमुना आदि नदियाँ बहती हैं। भारत के उत्तर में हिमालय, दक्षिण में समुद्र, पश्चिम में पाकिस्तान और पूर्व में बांग्लादेश है। भारत में राम-कृष्ण-गाँधी जैसे अनेक महापुरुषं उत्पन्न हुए। भारत को आर्यावर्त, हिन्दुस्तान, इण्डिया इत्यादि नाम से भी लोग जानते हैं। भारत सभी क्षेत्रों में विकासशील है।
प्रश्न 4. अधोलिखिताना प्रश्नानाम् उत्तरम् एकपदेन लिखत
(निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में लिखिए।)
प्रश्नोत्तरम् :-
(क) अस्माकं देशः किं?
उत्तरम्:- भारतः।
(ख) भारतवर्षम् हिमालयस्य (हिमाद्रेः) कस्यां दिशायां वर्तते ?
उत्तरम्:- दक्षिणे।
(ग) भारतस्य दक्षिण दिशायां कः सागरः वर्तते ?
उत्तरम्:- हिन्दमहासागरः।
(घ) वेदानां आविर्भावः कस्मिन् प्रदेशे जातः ?
उत्तरम्:- सप्तसिन्धु प्रदेशे।
(ङ) लप्पदिकारम्” इति कस्याः भाषायाः महाकाव्यम् ।
उत्तरम्:- तमिलभाषायाः।
(च) कस्मात कारणात् प्रकृते प्रदूषणं पापं मन्यते स्म ?
उत्तरम्:- पूजनीयत्वात् ।
(छ) आकाश पिण्डानि कैः अधीयन्ते स्म ?
उत्तरम्:- ज्योतिर्विद्भिः।
(ज) गणितशास्त्रे शून्यस्य कल्पना केन कृता?
उत्तरम्:- भारतेन ।
प्रश्न 5. मेलनं कुरुत
| (क) वेदाः | (3) ऋक्-यजुः साम-अथर्व |
| (ख) भारतवर्षम् | (4) राष्ट्रम् |
| (ग) शिलप्पदिकारम् | (1) तमिल महाकाव्यम्। |
| (घ) शून्यस्य कल्पना | (2) भारतवर्षे |
| (ङ) सी. वी. रमणः | (6) वैज्ञानिकः |
| (च) श्री अरविन्दः | (5) दार्शनिकः |
| (छ) सर्वशिक्षाभियानम् | (8) शैक्षिकोत्थान कार्यक्रमः। : |
| (ज) श्री राजेन्द्र प्रसादः | (7) स्थितप्रज्ञः |
प्रश्न 6. कोष्ठात् पदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
(क) भारतवर्ष हिमालयस्य उत्तर दिशायां वर्तते । (उत्तर, दक्षिण)
(ख) दक्षिणस्य निवासी प्रार्येण बदरीकेदारयात्रां करोति । (उत्तरस्य/दक्षिणस्य)
(ग) भारतस्य गौरवं मध्ये काले किञ्चित् तिरोहितम् (प्राचीने/मध्ये)
(घ) डॉ. होमी जहाँगीर भाभा एकः वैज्ञानिकः आसीत् (वैज्ञानिक:/राजनीतिज्ञः)
(ङ) सम्प्रति राष्ट्रस्य विकासः सार्वत्रिकः | (सार्वत्रिक:/एकाङ्गिकः)
प्रश्न 7. निम्नलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तर पूर्ण वाक्येन लिखत
(क) अस्माकं देशः किं कथ्यते ?
उत्तरम्:- अस्माकं देश: भारतवर्षम् कथ्यते ।
(ख) वेदानाम् आविर्भावः कस्मिन प्रदेशे जातः ?
उत्तरम्:- वेदानाम् आविर्भावः सप्तसैन्धुप्रदेशे जातः।
(ग) वेदेषु किम् अद्भुतम् आसीत ?
उत्तरम्:- वेदेषु भौतिकम् आध्यात्मिकं च चिन्तनम् अद्भुतम् आसीत् ।
(घ) का प्रति भारतीयानाम् आश्चर्यकरम् आकर्षणमासीत् ?
उत्तरम्:- प्रकृति प्रति भारतीयानाम् आश्चर्यकरम् आकर्षणमासीत् ।
(ङ) भारतवर्षे के विशालानि मन्दिराणि निर्मान्ति स्म ?
उत्तरम्:- वास्तुशिल्पिन: विशालानि मन्दिराणि निर्मान्ति स्म ।।
(च) गणितशास्त्रे शून्यस्य कल्पना केन कृता?
उत्तरम्:- गणितशास्त्रे शून्यस्य कल्पना भारतेन कृता ।
प्रश्न 8. निम्नलिखितानां पदानां बहुवचनं लिखत
उत्तरम् –
- कथ्यते – कथ्यन्ते
- आसीत् – आसन्
- वर्धितवान् – वधितवन्तः
- करोति – कुर्वन्ति
- इच्छति – इच्छन्ति
- मन्यते – मन्यन्ते
- अधीयते – अधियन्ते
- गतः – गताः
- दर्शयति – दर्शयन्ति ।
- सदृशः – सदृशाः
- वर्तते – वर्तन्ते ।
प्रश्न 9. संस्कृते अनुवादं कुरुत
(क) हमारा देश ‘भारतवर्ष’ कहा जाता है।
उत्तरम्:- अस्माकं देशः ‘भारतवर्षम्’ कथ्यते ।
(ख) यहीं (अत्रैव) सप्तसैन्धव क्षेत्र में वेदों की उत्पत्ति हुई।
उत्तरम्:- अत्रैव सप्तसिन्धु क्षेत्रे वेदानां, उत्पत्तिः अभवत् ।
(ग) दक्षिण के निवासी प्रायः बद्रीकेदारनाथ की यात्रा करते हैं।
उत्तरम्:- दक्षिणस्य निवासिनः प्रायः बद्री केदारनास्य यात्रां कुर्वन्ति ।
(घ) उत्तर के निवासी रामेश्वर और कन्या कुमारी की यात्रा पर जाना चाहते हैं।
उत्तरम्:- उत्तरस्य निवासिनः रामेश्वरं कन्याकुमारी च यात्रायाम् गन्तुम् इच्छन्ति ।
(ङ) इस देश के पर्वत पवित्र कहे जाते हैं।
उत्तरम्:- अस्य देशस्य पर्वताः पवित्राः कथ्यन्ते ।
(च) इस देश में वृक्ष पूजे जाते हैं।
उत्तरम्:- अस्मिन् देशे वृक्षाः पूज्यन्ते ।
प्रश्न 10. पदानि योजयित्वा लिखत
उत्तरम्-
- भारतवर्षम् + इति – भारतवर्षमिति
- देशभागम् + अपि – देशभागमपि
- गन्तुम् + इच्छति – गन्तुमिच्छति
- आकर्षणम् + आसीत् – आकर्षणमासीत्
- चिकित्साशास्त्रम् + अपि चिकित्साशास्त्रमपि
प्रश्न 11. भिन्न प्रकृतिकं पदं चिनुत
(क) कथ्यते, नीयते, मन्यते, अमन्यत, क्रियते ।
उत्तरम्:- अमन्यत ।
(ख) देशः, ग्रन्थः, तीर्थयात्रिकः, जनः, लता।
उत्तरम्:- लता।
(ग) उत्तरम, दक्षिणम्, भारतवर्षम्, वृक्षः, प्रदूषणम् ।
उत्तरम्:- वृक्षः।
(घ) कन्या, कुमारी, नदी, विज्ञानम्, समस्या ।
उत्तरम्:- विज्ञानम् ।
प्रश्न 12. अधोलिखितपदेषु प्रकृति-प्रत्ययविभागं कुरुत
यथा –
पदानि – प्रकृति + प्रत्ययः
कथयितुम – कथ् + तुमुन्
उत्तरम्:-
(क) पठितुम् – पठ् + तुमुन्
(ख) गन्तुम् – गम् + तुमुन् ।
(ग) हसितुम् – हस् + तुमुन्
(घ) द्रष्टुम् – दृश् + तुमुन्
(ङ) कर्तुम् – कृ + … तुमुन्
प्रश्न 13. विशेष्य-विशेषणानाम् उचितं मेलनं कुरुत
उत्तरम्:-
| विशेष्य-पदानि | विशेषण-पदानि |
|---|---|
| (क) चिन्तनम् | (5) अद्भुतम् |
| (ख) नद्यः | (4) पुण्यतोयाः |
| (ग) पर्वताः | (1) पवित्राः |
| (घ) प्रतिष्ठा | (2) महती |
| (ङ) प्रयोगाः | (3) नवीनाः |
