Get our free solutions of Bihar Board Class 7 Sanskrit chapter 3. On this page, we have shared expert written guide covering all the problems of chapter 3 – “ऋतुपरिचयः” for free.
Bihar Board Class 7 Sanskrit Chapter 3
| Subject | Sanskrit |
| Class | 7th |
| Chapter | 3. ऋतुपरिचयः |
| Board | Bihar Board |
मौखिकः
प्रश्न (1) अधोलिखितानां पदानाम् उच्चारणं कुरुत –
- अस्माकम्इ
- च्छन्ति
- वृष्टिरपि
- तृप्यति
- जलप्लावनम्श
- रत्काले
- तुषारैः
- प्रज्वालितः
- सेवितश्च
- ऋतुषु ।
नोट: उच्चारण छात्र स्वयं करें ।
प्रश्न (2) अधोलिखितानां पदानाम् अर्थं वदत –
(किसलयानि, पादपः, प्रायेण, विच्छिन्नाः, सर्वत्र, यदा-कदा, पक्वम्, तुषारैः, रोचन्ते)
उत्तराणि-
- किसलयानि = नव पल्लव
- पादपः = वृक्ष
- प्रायेण = प्रायः
- विच्छिन्नाः = टूट जाते हैं
- सर्वत्र = सभी जगह
- यदा-कदा = कभी-कभी
- पक्वम् = पक्का हुआ
- तुषारैः = ओस के कणों से
- रोचन्ते = अच्छे लगते हैं।
प्रश्न (3) निम्नलिखितानां पदानां बहुवचनं वदत –
(इच्छति, पठसि, गच्छामि, भवति, तप्यति, आगच्छति, बालकः, फलम्)
उत्तराणि –
एकवचन – बहुवचन
- इच्छति – इच्छन्ति
- पठसि – पठथ
- गच्छामि – गच्छामः
- भवति – भवन्ति
- तृप्यति – तृत्यन्ति
- आगच्छति – आगच्छन्ति
- बालकः – बालकाः
- फलम् । – फलानि ।
लिखितः
प्रश्न (4) कोष्ठात् शब्दं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत –
- अस्माकं देशे …षड्…..ऋतवः भवन्ति ।
- शिशिरे …शीतस्य…… आधिक्यं भवति ।
- सर्वेषु ऋतुषु राजा …वसन्तः…भवति ।
- …कोकिलस्य……. स्वरः मधुरः भवति ।
- हेमन्ते …शीतस्य ……आरम्भः भवति ।
प्रश्न (5) सुमेलनं कुरुत –
| 1. कोकिलः | (iii) मधुरः स्वरः |
| 2. वर्षाः | (i) जलप्लावनम् |
| 3. ऋतुराजः | (ii) वसन्तः |
| 4. षट् | (v) ऋतवः |
| 5. अग्निः | (iv) प्रज्वालितः |
प्रश्न (6) निम्नलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तर पूर्णवाक्येन लिखत –
- अस्माकं देशे कति ऋतवः भवन्ति ?
- कदा सूर्यस्य तापः प्रखरः भवति ?
- विद्यालयेषु अवकाशः कदा भवति ?
- सम्पूर्णा पृथ्वी केन तृप्यति ?
- शीतस्य आरम्भः कदा भवति ?
उत्तराणि-
- अस्माकं देशे षड् ऋतवः भवन्ति ?
- ग्रीष्मे सूर्यस्य तापः प्रखरः भवति ?
- विद्यालयेषु अवकाश: ग्रीष्मे भवति ?
- सम्पूर्णा पृथ्वी जलेन तृप्यति ?
- शीतस्य आरम्भः हेमन्ते भवति ?
प्रश्न (7) उदाहरणानुसारं लिखत –
| एकवचनम् | बहुवचनम् |
| (क) आगच्छति | आगच्छन्ति |
| (ख) इच्छति | इच्छन्ति |
| (ग) तृप्यति | तृप्यन्ति |
| (घ) वदसि | वदथ |
| (ङ) ददामि | ददामः |
| (च) करोषि | कुर्रुथ |
| (छ) गच्छामि | गच्छामः |
| (ज) कथ्यते | कथ्यन्ते |
प्रश्न (8) लिखत ‘आम्’ (हाँ) अथवा ‘न’ (नहीं)।
उत्तरम्
यथा – अस्माकं देशे षट् ऋतवः भवन्ति
- विद्यालयेषु हेमन्ते अवकाशः भवति – न
- वसन्ते शीतस्य आरम्भः भवति – न
- शिशिरे शीतस्यस आरम्भः भवति – न
- ग्रीष्मे जलाशयाः प्रायेण जलपूर्णाः भवन्ति – न
- निर्धनाः जनाः शीतेलन पीडाम् अनुभवन्ति – आम्।
प्रश्न (9) उदाहरणानुसारेण मध्यमपुरुषरूपाणि लिखत –
यथा – पठति – पठसि ।
- गच्छति – गच्छसि ।
- पठिष्यति – पठिष्यसि ।
- कथयति – कथयिष्यसि ।
- गच्छतः – गच्छत ।
- पठन्ति – पठथ ।
प्रश्न (10) उदाहरणांनुसारेण विभक्तिनिर्णयं कुरुत –
यथा – बालकेन- तृतीया विभक्तिः ।
- बालकाय – चतुर्थी विभक्तिः ।
- नदीनाम्. – षष्ठी विभक्तिः ।
- गृहेषु – सप्तमी विभक्तिः ।
- वृक्षैः – तृतीया विभक्तिः ।
- लतया – तृतीया विभक्तिः ।
प्रश्न (11) उदाहरणानुसारेण वचननिर्णय करुत –
यथा – नयौ – द्विवचनम् ।
- लताः – बहुवचन ।
- लताभिः – बहुवचन ।
- बालकेषु – बहुवचन ।
- भवनात् – एकवचन ।
- पुरुषः – एकवचन ।
