Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 8 Solutions – नीतिपधानिः

Bihar Board class 9 Sanskrit chapter 8 solutions are presented on this page. Below you will have detailed solutions of the Sanskrit Piyusham chapter 8 – “नीतिपधानिः”.

बिहार बोर्ड कक्षा 9 संस्कृत पाठ्यपुस्तक का आठवाँ अध्याय ‘नीतिपदानि’ संस्कृत साहित्य के महान कवि भर्तृहरि के नीतिशतक से लिया गया है। यह पाठ छात्रों को जीवन के महत्वपूर्ण नैतिक मूल्यों और व्यावहारिक ज्ञान से परिचित कराता है। इसमें अच्छे मित्रों के कर्तव्य, सज्जनों के चरित्र, धन का सदुपयोग, उत्तम व्यक्तियों की क्रियाशीलता और महापुरुषों की दिनचर्या जैसे विषयों पर रोचक ढंग से प्रकाश डाला गया है। यह अध्याय न केवल संस्कृत भाषा के ज्ञान को बढ़ाता है, बल्कि छात्रों को जीवन की गहरी समझ भी प्रदान करता है।

Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 8

Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 8 Solutions

SubjectSanskrit
Class9th
Chapter8. नीतिपधानिः
BoardBihar Board

Bihar Board class 9 Sanskrit chapter 8 अभ्यासः (मौखिकः)

1. संस्कृतभाषया उत्तराणि वदत-

(क) मनुष्यरूपेण के मृगाश्चरन्ति?

उत्तर- येषां न विद्या, न तपः न दानं, न शीलं न गुणः न घर्म:, च भवन्ति ते मनुष्यरूपेण मृगाश्चरन्ति।

(ख) के भुवि भारभूताः सन्ति?

उत्तर- विद्या, तपः, दानं, शीलं, गुणः, धर्महीना: च भुवि भारभूताः सन्ति l

(ग) विघ्नविहता: प्रारभ्य के विरमन्ति?

उत्तर- विघ्नविहिताः प्रारभ्य मध्या: विरमन्ति l

(घ) न्यायात् पथ: के न प्रविचलन्ति?

उत्तर- न्यायात् पथः धीराः न प्रविचलन्ति ।

(ङ) महात्मनाम् विपदि किम् लक्षणम् भवति?

उत्तर- महात्मानाम् विपदि धैर्यं लक्षणं भवति ।

अभ्यासः (लिखितः)

1. एकपदेन संस्कृतभाषया उत्तराणि लिखत-

(क) कदा सिंहशिशुरपि निपति?

उत्तर- बाल्यकाले

(ख) मत्त्यलोके भुवि भारभूता: के सन्ति?

उत्तर-

(ग) का धियः जाड्यम् हरति?

उत्तर- सत्संगतिः

(घ) चेतः कः प्रसादयति?

उत्तर- सत्संगतिः

(ङ) दिक्षु कीर्ति क: तनोति?

उत्तर- सत्संगतिः

(च) महात्मनाम् किम् लक्षणम् अस्ति?

उत्तर- धैर्यम्

2. अधोलिखितानि रेखांकितपदानि बहुवचने परिवर्तयत-

उदाहरणम् :

एकवचने-त्वं कार्ये प्रवृत्तः असि। बहुवचने-यूयं कार्ये प्रवृत्ताः स्थ।

(क) यस्य पार्श्वे नास्ति विद्या सः मृग डव चरति।

बहुवचने-येषां पार्श्वे नास्ति विद्या ते मृगाः इव चरन्ति ।

(ख) सत्संगतिः पुरुषस्य वाचि सत्यम् सिञ्चति।

बहुवचने-सत्संगतिः पुरुषाणाम् वाक्षु

(ग) नीचैः विघ्नभयेन कार्यं न प्रारभ्यते ।

बहुवचने-नीचैः विध्ध्रभयेन कार्याणि न प्रारभ्यन्ते।।

(घ) सत्सङ्गतिः पुरुषस्य मानोन्नतिम् दिशति।

बहुवचने-सत्संगतिः पुरुषाणाम् मानोन्नतिम् दिशति ।

3. उचित विभक्ति प्रयोगं कृत्वा वाक्यानां पूर्तिः कुरुत-

उदाहरणम् वालकेन…..अक्षरं लिखितम् । (सुन्दर) बालकेन सुन्दरम् अक्षरं लिखितम् ।

(क) ज्ञानलवदुर्विदग्धं नरम् ब्रह्ममापि न रञ्जयति ।

(ख) विध्धैः पुनः पुनरपि प्रतिहन्यमाना उत्तमजना: न परित्यजन्ति।

(ग) धीरा न्यायात् पथः न प्रविचलन्ति।

(घ) सज्जनानाम मैत्री दिना पराधभिन्ना छाया इत भवति।

(ड) उत्तमजना प्रारब्धकार्याणि न परित्यजन्ति ।

4. अधोलिखितेषु शुद्धं पर्यायपद्वयं रेखांकितं कुरुत-

(क) निपुणाः – विज्ञा:, अज्ञाः, विशेषज्ञा:
(ख) लक्ष्मी: – इन्दिरा, रमा, शारदा
(ग) पथः – मार्गात्, सरण्याः, कुल्यायाः (घ) शिशुः – बाल;, श्येनः, नवजातः (ङ) सदसि – सभायाम्, सरसि, परिषदि

5. एक समुचितं पदं लिखत-

यथा-यस्य पाश्श्व ‘ज्ञा’ नास्ति सः…….. । यस्य पार्श्वे ‘ज्ञा’ नास्ति सः अज्ञः ।

(क) विघ्नेन विशेषेण हताः ये ते……. । (विघ्नहताः )

(ख) नीती निपुणा ये ते……….. । (नीतिनिपुणाः)

(ग) सत्ता संगतिः……..। (सत्संगतिः)

(घ) महान् आत्मा अस्ति यः……….I (महात्मा)

6. स्तम्भद्रये लिखितानां विपरीतार्थकशब्दानां मेलनं कुरुत-

‘अ’ – ब
(i) अज्ञः (क) दुःखम्
(ii)सुखम्। (ख) विज्ञ:
(iii) विशेषज्ञः (ग) दुरात्मनाम्
(iv) विदाधम् (घ) अधमाः
(v)भुवि (ङ) उच्चै:
(vi) नीचैः (च) रसातले
(vii) उत्तमाः (छ) अल्पज्ञः
(viii) महात्मनाम् (ज) मूर्खम्

उत्तराणि –
‘अ’ – ब
अज्ञः – विज्ञः
सुखम् – दुःखम्
विशेषज्ञः – अल्पज्ञः
विदग्धम् – मूर्खम्
भुवि – रसातले
नीचेः – उच्चैः
उत्तमाः – अधमाः
महात्मनाम् – दुरात्मनाम्

Leave a Comment

WhatsApp Icon
X Icon