Do you need solutions for Bihar Board class 9 Sanskrit chapter 7? Get our free guide on this chapter here. On this page, you will have complete solutions of Sanskrit Piyusham chapter 7 – “ज्ञानं भारः क्रियां विना”.
बिहार बोर्ड कक्षा 9 संस्कृत पाठ्यपुस्तक का सातवाँ अध्याय ‘ज्ञानं भारः क्रियां विना’ पंचतंत्र के अंतिम तंत्र से लिया गया एक महत्वपूर्ण पाठ है। यह अध्याय छात्रों को जीवन में व्यावहारिक ज्ञान के महत्व से परिचित कराता है। इसमें बताया गया है कि केवल सैद्धांतिक ज्ञान पर्याप्त नहीं है, बल्कि उसे व्यवहार में लाना भी आवश्यक है। पाठ का मुख्य संदेश है कि बिना क्रिया के ज्ञान एक बोझ के समान है।
Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 7 Solutions
| Subject | Sanskrit |
| Class | 9th |
| Chapter | 7. ज्ञानं भारः क्रियां विना |
| Board | Bihar Board |
Bihar Board class 9 Sanskrit chapter 7 अभ्यासः (मौखिकः )
1.अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तरम् एकपदेन वदत-
(क) तेषां त्रयः केन व्यापादिताः?
उत्तर- सिंहेन
(ख) तेषां त्रयः शास्त्रपारंगताः किन्तु कीदृशाः आसन्?
उत्तर- बुद्धिहीनाः
(ग) प्रथमः युवकः किम् अकरोत् ?
उत्तर- अस्थि संचयं
(घ) चर्ममांसरु
उत्तर- द्वितीयेन
(ड) चतुर्थः वृक्षादवतीर्य कुत्र गतः? संयोजितम्?
उत्तर- गृहम्
2. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तरम् एकवाक्येन बदत-
(क) अयं निजः परः वा इति कर्य गणना भवति ?
उत्तर- अंयनिजः परः वा इति लघुचेतसाम् गणना भवति ।
(ख) विद्याया: का उत्तमा?
उत्तर- विद्यायाः बुद्धिः उत्तमा
(ग) त्रयोऽपि केन व्यापादिता:?
उत्तर- त्रयोऽपि सिंहेन व्यापादिताः
(घ) मार्गाश्रितैः तैः अटव्यां कानि दृष्टानि?
उत्तर- मार्गाश्रितैः तैः अटव्यां अस्थीनि दृष्टानि।
(ङ) किं सिंहः वन्यपशुः अस्ति?
उत्तर- आम् ! सिंहः वन्यपशुः अस्ति ।
अभ्यासः (लिखितः)
1. संधिविच्छेदं कुरुत-
- एकस्तु = एक: + तु
- मित्रैमन्त्रितम् = मित्रैः + मन्त्रितम् भविष्यतीति = भविष्यति + इति
- मार्गाश्रितैः = मार्ग + आश्रितैः
- ततश्च = ततः + च
- यावज्जीवनम् = यावत् + जीवनम्
2. समासविग्रहं कुरुत-
- बुद्धिहीना: = बुद्धया हीनाः तृतीया तत्पुरुष
- देशान्तरम् = अन्यः देशः कर्मधारय
- अर्थोपार्जना = अर्थस्य उपार्जना पष्ठी तेत्पुरुष
- उदारचरितः = उदार: चरित: यस्य स बहुव्रीहि
- अस्थिसञ्वयः = अस्थीनां संचयः षष्ठी तत्पुरुष
- सजीवः = जीवनेन सह वर्तमानः सहार्थ बहुव्रीहि
3. प्रकृति प्रत्ययविभागं कुरुत-
मूढः = मुहू + क्त
कर्त्तुम् = Vकृ + तुमुन्
अवतीर्य = अव + √तृ + ल्यप्
एकत्र = एक + त्रल्
अभिहितम् = अभि + √धा + क्त
आश्रितः = आ + √श्रि + क्त
4. संस्कृत भाषया अनुवादं कुरुत-
(क) किसी गाँव में चार युवक रहते थे।
उत्तर- कस्मिश्चिद् ग्रामे चत्वारः युवानः निवसन्ति स्म ।
(ख) वे परस्पर मित्रभाव से रहते थे।
उत्तर- ते परस्परं मित्रभावेन निवसन्ति स्म
(ग) अर्थोपार्जन के लिए वे दूसरे देश में गए।
उत्तर- अर्थोपार्जनाय ते देशान्तरं गतः ।
(घ) उन्होंने एक स्थान पर अस्थियाँ देखी ।
उत्तर- ते एकस्मिन् स्थाने अस्थीनि अपश्यन्।
(ङ) वे अस्थियाँ एक सिंह की थीं।
उत्तर- तानि अस्थीनि एकस्य सिंहस्य आसन् ।
5. अधोलिखितेषु कोष्ठपदेन समुचितेन रिक्तस्थानं पूरयत-
(क) कदाचित तै: मित्रैः मन्त्रितम्। (बिप्रैः साधुभिः मित्रैः)
(ख) राजपरिग्रहः विद्यां विना न लभ्यते । (धनं/ बुद्धिं / विद्यां)
(ग)उदार चरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् । (उदार / विशाल)
(घ) त्रयोऽपि सिंहेन व्यापादिताः। (दस्युना/सिंहेन)
(ङ) तृतीयः पुरुषः सुबुद्धिना वारितः ( वारितः /प्रेरितः)
