Bihar Board class 9 Sanskrit chapter 1 solutions are available on this page for free. It covers all the questions and their answers of Sanskrit Piyusham chapter 1 – “ईशस्तुति:”
बिहार बोर्ड कक्षा 9 संस्कृत की पाठ्यपुस्तक का पहला अध्याय ‘ईशस्तुति:’ एक अत्यंत महत्वपूर्ण और ज्ञानवर्धक पाठ है। इस अध्याय में विभिन्न उपनिषदों जैसे तैत्तरीय, वृहदारण्यक और श्वेताश्वर से लिए गए तीन मंत्र तथा भगवद्गीता से दो पद्य शामिल हैं। ये सभी रचनाएँ परमेश्वर की वंदना और प्रार्थना को दर्शाती हैं, जो जगत के कण-कण में विराजमान हैं। इस पाठ का मुख्य उद्देश्य विद्यार्थियों को भारतीय दर्शन और आध्यात्मिक ज्ञान से परिचित कराना है, जो उनके जीवन में मार्गदर्शन प्रदान कर सकता है।
Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 1 Solutions
| Subject | Sanskrit |
| Class | 9th |
| Chapter | 1. ईशस्तुति: |
| Board | Bihar Board |
Bihar Board class 9 Sanskrit chapter 1 अभ्यासः (मौखिकः)
1. एकपदेन उत्तरं वदत
(क) ईश्वरात् काः निवर्तन्ते?
उत्तर- वाचः
(ख) केन सह ताः निवर्तन्ते?
उत्तर- मनसा
(ग) ब्रह्मणः किं स्वरूपम्?
उत्तर- आनन्दम्
(घ) कः न बिभेति?
उत्तर- आनन्दः ब्रह्मणः विद्वान्
(ङ) तमसः कुत्र गन्तुमिच्छति?
उत्तर- ज्योतिः
2. एतानि पद्यानि एकपदेन मौखिक रूपेण पूरयत
(क) यतो वाचो………। (निवर्तन्ते)
(ख) आनंद ब्रह्मणो………. । (विद्वान्)
(ग) सर्वभूतेषु……..। (गूढः)
(घ) केवल………… । (निर्गुणश्च) (ङ) त्वमस्य विश्वस्य परं….. । (निधानम्)
3. एतेषां पदानाम् अर्थं वदत-
- विद्वान् = जाननेवाला,
- पंडित गूढः = छिपा हुआ
- बिभेति = डरता है
- कुतश्चन = किसी से भी
- ततम् = व्याप्त
4. स्वस्मृत्या काञ्चित् संस्कृतप्रार्थनां श्रावयत
त्वमेव माता च पिता त्वमेव
त्वमेव बंधुश्च सखा त्वमेव
त्वमेव विद्या द्रविडं त्वमेव
त्वमेव सर्वं मम देव देव ।
अभ्यासः (लिखितः)
1.संधिविच्छेदं कुरुत
(क) कुतश्चन = कुतः + चन
(ख) ज्योतिर्गमय ज्योतिः + गमय
(ग) वेत्तासि = वेत्ता + असि
(घ) नमोऽस्तु = नमः + अस्तु
(ङ) ततोऽसि = ततः + असि
2. प्रकृति-प्रत्यय-विच्छेदं कुरुत
(क) अप्राप्य = नब् + प्र + आप् + ल्यप्
(ख) विद्वान् = विद् + शतृ
(ग) गूढः = गुह् + क्त
(घ) ततम् = तत् + क्त
(ङ) वेद्यम् = विद् + ण्यत्
3. समासविग्रहं कुरुत
(क) सर्वभूतेषु = सर्वाणि भूतानि तेषु
(ख) कर्माध्यक्षः = कर्मणाम् अध्यक्षः
(ग) अनन्तरूपः = अनन्तानि रूपाणि यस्य सः
(घ) सर्वभूताधिवासः = सर्वभूतानाम् अधिवासः
(ङ) अमितविक्रमः = अमित: विक्रमः
4. रिक्त स्थानानि पूरयत
(क) ………मा सद्गमय। (असतो)
(ख) तमसो मा …….. गमय । (ज्योति)
(ग) नमः ..पुरस्तादथ पृष्ठतस्ते। (पुरस्ता)
(घ) वेत्तासि ……च…. .च धाम । (वेद्यम् / परम्)
5. अधोनिर्दिष्टानां पदानां स्ववाक्येषु प्रयोगं कुरुत
(क) बिभेति = प्रवरः सर्पात् बिभेति ।
(ख) निवर्तते = प्रखर: गृहात् निवर्तते।
(ग) वेत्ता = ईश्वर : वेत्ता अस्ति ।
(घ) सवर्तः = ग्रामं सर्वतः पर्वताः सन्ति ।
(ङ) नमः = श्रीगणेशाय नमः ।
