Here you will get Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 15 Solutions for free. This covers all question answers of chapter 15 – “विश्ववन्दिता वैशाली” with hindi explanations.
‘विश्ववन्दिता वैशाली’ पाठ में बिहार के प्राचीन शहर वैशाली की गौरवशाली कहानी है। यह पाठ आपको बताएगा कि कैसे वैशाली में विश्व का पहला गणतंत्र शुरू हुआ और यह सीता, महावीर और बुद्ध की पवित्र भूमि बनी। आप सीखेंगे कि इसकी शासन व्यवस्था और सांस्कृतिक धरोहर ने इसे विश्व भर में प्रसिद्ध किया। इसे पढ़कर आप वैशाली के ऐतिहासिक और धार्मिक महत्व को समझ सकेंगे।

Bihar Board Class 9 Sanskrit Chapter 15 Solutions
| Subject | Sanskrit (संस्कृत पीयूषम् भाग 1) |
| Class | 9th |
| Chapter | 15.विश्ववन्दिता वैशाली |
| Board | Bihar Board |
अभ्यासः (मौखिकः)
1. संस्कृतभाषया एकपदेन उत्तराणि लिखतः (संस्कृत भाषा में एक शब्द में उत्तर लिखें)
(क) का विश्ववन्दिता अस्ति? (कौन विश्ववंदिता है?)
उत्तरम्: वैशाली।
(ख) काभ्याम् वैशाली विलोकिता? (किसके द्वारा वैशाली देखी गई?)
उत्तरम्: रामलक्ष्मणाभ्याम्।
(ग) कस्य जननी प्रशस्यते? (किसकी माता प्रशंसनीय है?)
उत्तरम्: जिनेन्द्रस्य।
(घ) के सन्देशाः? (कौन से संदेश हैं?)
उत्तरम्: सत्याहिंसादयः। (हिन्दी अनुवाद: सत्य, अहिंसा और अन्य।)
(ङ) केन स्तूपः निर्मितः? (स्तूप किसके द्वारा बनाया गया?)
उत्तरम्: अशोकेन।
अभ्यासः (लिखितः)
1. संस्कृतभाषया एकपदेन उत्तराणि लिखतः (संस्कृत भाषा में एक शब्द में उत्तर लिखें)
(क) का मोक्षदा? (कौन मोक्ष देने वाली है?)
उत्तरम्: वैशाली।
(ख) गङ्गा कस्मिन् भागे प्रवहति? (गंगा किस भाग में बहती है?)
उत्तरम्: दक्षिणभागे।
(ग) कस्याम् बुद्धकृता उपदेशाः? (बुद्ध द्वारा दिए गए उपदेश कहाँ थे?)
उत्तरम्: वैशाल्याम्।
(घ) प्रजापालने के विख्याताः? (प्रजा के पालन में कौन प्रसिद्ध थे?)
उत्तरम्: लिच्छवयः।
(ङ) गणतन्त्रं केषां कृते शासनं भवति? (गणतंत्र किसके लिए शासन करता है?)
उत्तरम्: जनानाम्।
2. अधोलिखित वाक्येषु अधोरेखाङ्कितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत। (नीचे लिखे वाक्यों में रेखांकित शब्दों के आधार पर प्रश्न बनाएं।)
(क) शुभा गण्डकी पश्चिमभागे प्रवहति।
प्रश्न: गण्डकी कस्मिन् भागे प्रवहति? (गंडकी किस भाग में बहती है?)
(ख) विशालानगरी अरिभिरगम्या।
प्रश्न: विशालानगरी का वर्णन कथम् अस्ति? (विशाल नगर का वर्णन कैसा है?)
(ग) स्तूपः कीर्तिमातनुते।
प्रश्न: कः कीर्तिम् आतनुते? (कौन कीर्ति फैलाता है?)
(घ) प्रथमतः वैशाल्याम् गणतन्त्रस्य प्रादुर्भावः।
प्रश्न: गणतन्त्रस्य प्रादुर्भावः कुत्र अभवत्? (गणतंत्र का उदय कहाँ हुआ?)
(ङ) जिनेन्द्रजननी प्रशस्यते।
प्रश्न: कस्य जननी प्रशस्यते? (किसकी माता प्रशंसनीय है?)
3. समुचितपदैः रिक्तस्थानानि पूरयत। (उचित शब्दों से रिक्त स्थान भरें।)
(क) शासनविधौ __________ संविधानसहितम् तन्त्रम्।
उत्तरम्: शासनविधौ गण संविधानसहितम् तन्त्रम्।
हिन्दी अनुवाद: शासन विधि में गणतंत्र संविधान सहित तंत्र।
(ख) यत्र __________ जनानाम् वरं जनेभ्यः।
उत्तरम्: यत्र शासनं जनानाम् वरं जनेभ्यः।
हिन्दी अनुवाद: जहाँ शासन जनता के लिए सर्वोत्तम।
(ग) लिच्छिवीबज्जिकसङ्घाः __________ ते विख्याताः।
उत्तरम्: लिच्छिवीबज्जिकसङ्घाः प्रजापालने ते विख्याताः।
हिन्दी अनुवाद: लिच्छवी और बज्जिका शासन में प्रसिद्ध हैं।
(घ) जनैः शासनं प्रियम् __________ समेभ्यः।
उत्तरम्: जनैः शासनं प्रियम् सर्वं समेभ्यः।
हिन्दी अनुवाद: जनों द्वारा शासन सभी को प्रिय है।
(ङ) आम्रपालिका कलासाधिका __________ वैशाली।
उत्तरम्: आसीत्
4. स्तम्भद्वये लिखितानां विपरीतार्थकशब्दानां मेलनं कुरुत- (विलोम शब्दों का मिलान करें।)
उत्तरम्:
| शब्द | विपरीतार्थक शब्द |
|---|---|
| विशालः | संकीर्णः (vii) |
| नृपः | प्रजाः (viii) |
| वन्दिता | निन्दिता (ix) |
| अहिंसा | हिंसा (i) |
| प्रियः | अप्रियः (ii) |
| यशः | अपयशः (iii) |
| गम्या | अगम्या (x) |
| समुदयः | निरुदयः (v) |
| रम्या | अरम्या (iv) |
| पुरा | सम्प्रति (vi) |
5. निम्नलिखितेषु वाक्येषु रेखाति तपदानां स्थाने कोष्ठात् उचितरूपम् आदाय प्रश्नं रचयत- (निम्नलिखित वाक्यों में रेखांकित पदों के स्थान पर कोष्ठक से उपयुक्त रूप लेकर प्रश्न बनाइए।)
(क) यस्याः यशः कीर्तिमातनुते। (कस्य / कस्याः)
प्रश्न: कस्याः यशः कीर्तिमातनुते? (किसका यश कीर्ति फैलाता है?)
उत्तरम्: वैशाल्याः।
(ख) यस्याम् बुद्धकृताः उपदेशाः। (कस्मिन् / कस्याम्)
प्रश्न: कस्मिन् स्थले बुद्धकृताः उपदेशाः? (किस स्थान पर बुद्ध के उपदेश हुए?)
उत्तरम्: वैशाल्याम्।
(ग) या सीता जनिका विशिष्यते। (कः / का / किम्)
प्रश्न: का सीता जनिका विशिष्यते? (कौन सीता की माता विशेष है?)
उत्तरम्: वैशाली।
(घ) यस्य समुदयो यत्र प्रथमतः। (कस्य / कस्याः)
प्रश्न: कस्य समुदयो यत्र प्रथमतः? (किसका उदय पहली बार हुआ?)
उत्तरम्: गणतन्त्रस्य।
(ङ) शुभा गण्डकी पश्चिमभागे। (कस्मिन् / कस्याम्)
प्रश्न: गण्डकी कस्मिन् भागे प्रवहति? (गंडकी किस भाग में बहती है?)
उत्तरम्: पश्चिमभागे।
6. अधोलिखितेषु द्वे शुद्धे पर्यायपदे रेखाङ्कि ते क्रियताम् – (नीचे दिए गए प्रत्येक शब्द के दो शुद्ध पर्यायवाची शब्द लिखकर उन्हें रेखांकित कीजिए।)
(क) यशः – कीर्तिः, कृतिः, समज्ञा
उत्तरम्: कीर्तिः, कृतिः
(ख) नृपः – राजा, भूपः, कूपः
उत्तरम्: राजा, भूपः
(ग) जनः – ओकः, लोकः, नरः
उत्तरम्: लोकः, नरः
(घ) प्रजा – जनता, सन्ततिः, विततिः
उत्तरम्: जनता, सन्ततिः
(ङ) विद्यार्थी – शिष्यः, अन्तेवासी, बालकः
उत्तरम्: शिष्यः, बालकः
7. निम्नलिखितम् उदाहरणम् अनुसृत्य स्त्रीप्रत्ययं लिखत। (नीचे दिए उदाहरण के अनुसार स्त्रीप्रत्यय लिखें।)
उत्तरम्:
| स्त्रीप्रत्ययान्तप्रातिपदिकम् | मूलप्रातिपदिकम् | स्त्रीप्रत्ययः |
|---|---|---|
| वरेण्या | वरेण्य | टाप् |
| सेविता | सेवित | टाप् |
| विलोकिता | विलोकित | टाप् |
| अगम्या | अगम्य | टाप् |
| विशाला | विशाल | टाप् |